کرامت انسانی

سید محمدرضا قافله باشی/ مدیر مسئول/مدینه فاضله یا همان آرمان شهر در نهاد خود مبتنی بر ارزش است در میان ارزش ها و اخلاقیات، کرامت ذاتی انسان است که در راس است و در نتیجه مقدم بر مابقی ارزش هاست.

به منظور روشن شدن مفهوم کرامت انسانی، معانی لغوی و اصطلاحی آن را مورد بررسی قرار میدهیم. تعریف لغوی کرامت انسانی :
»کرامت«در لغت دارای معانی مختلفی است که مهمترین آنها عبارت است از :ارزش، حرمت، حیثیت، بزرگواری، عزت، شرافت، انسانیت، شأن، مقام، موقعیت، درجه، رتبه، جایگاه، منزلت، نزاهت از فرومایگی و پاک بودن از آلودگیها، احسان و بخشش، جوانمردی و سخاوت . معادل انگلیسی واژه کرامت انسانی” human dignity”است که شرف، افتخار، استحقاق احترام، عنوان، رتبه و مقام، امتیاز وشرافت برجسته معنا میدهد.
در دایره المعارف انگلیسی آکسفورد در مورد معنای واژه کرامت(dignity)چنین آمده است :واژه کرامت(dignity)از واژه لاتینی”dignitas”گرفته شده و به معنای شرافت، حیثیت، افتخار و استحقاق احترام است . اگر معانی لغوی کرامت انسانی را به دقت مورد توجه قراردهیم، می بینیم کرامت، ذاتی انسان است و نه قابل سلب از انسان است و نه قابل وضع.

از حدیث زیر که از پیامبر اسلام(ص)نقل شده به خوبی استنباط می شود که آزادی اراده و اختیار از مهمترین مبانی نظری کرامت انسانی است: قال رسول(ص): «ما من شیء اکرم علی اﷲ من بنی آدم، قیل یا رسول ا.. و لالملائکه قال الملائکه مجبورون بمنزله الشمس و القمر».هیچ چیز نزد خدا گرامی تر از انسان ها نیست. از پیامبر پرسیدند:حتی فرشتگان حضرت فرمود : آری چون فرشتگان بسان خورشید و ماه مجبورند، ولی انسان مختار آفریده شده است.

در تفسیر آیه۷۰از سوره اسرا«و لقد کرّمنا بنی آدم»گفته شده : مراد از آیه آن است که ما فرزندان آدم را با نطق و عقل و قدرت تمییز حق از باطل و صورت زیبا و تدبیر دنیا و آخرت برتری بخشیدیم.

اصل دوم قانون اساسی ایران چنین پیشبینی کرده اسـت: جمهـوری اسـلامی، نظـامی است بر پایه ایمان به

• خدای یکتا و اختصاص حاکمیت و تشریع به او و لـزوم تـسلیم در برابـر او
• وحی الهی و نقش بنیادین آن در بیان قوانین
• معاد و نقش سازنده آن در سیر تکاملی انـسان بـه سوی خدا
• عدل خدا در خلقت و تشریع
• امامت و رهبری مستمر و نقـش اساسـی آن در تـداوم انقلاب اسلامی
• کرامت و ارزش والای انسان و آزادی توأم بامسؤولیت او در برابر خدا

چنانکه ملاحظه می شود، در بندآخر این اصل، اعتقاد به کرامت و ارزش والای انـسان و آزادی تـوأم بـا مسؤولیت او در برابر خدا، در کنار اصول اعتقادی یعنی توحید، نبوت، معاد، امامت و عدل مطرح شده است.این امر بیانگر اهمیت بنیادین و اساسی موضوع کرامت انسانی است، بگونه ای که نفـی آن ملازمه با نفی و انکار ارکان اصلی حکومت اسـلامی یعنـی جمهـوری و اسـلامی بـودن نظـام دارد، این اصل بیانگر آن است که نه فقط ایمان و اعتقاد به کرامت ذاتی انسان شرط تکـوین و استقرار نظام جمهوری اسلامی است، «بلکه شرط ادامه حیات نظام جمهوری اسلامی نیز می باشد ».به عبارت دیگر اعتقاد به این اصل والتزام عملی به آثـار و مقتـضیات آن مهمترین تضمین برای حفظ مشروعیت نظام جمهوری اسلامی ایران است.

در نگاه فقهی وسیع تر و غیرایدئولوژیک: همه انسان ها خداشناس هستند اما خودشان بر این امر آگاهی ندارند. این بحث آیت الله آملی در کتاب خداشناسی مطرح کرده اند. همه انسان ها خداشناس هستند به این معنی که، ایمان قلبی دارند، اما علم به علم ندارند. با این نگاه همه انسان ها ایمان دارند، اما نمی دانند و به لحاظ آن ایمان نظری که به مبدا دارند کرامت ذاتی دارند و ملاک آن کرامت ذاتی ایمان شان است. یعنی بالقوه به تعبیری می توانیم بگوییم همه مومن هستند و کرامت ذاتی دارند.

از عواملی که کرامت انسانی و عزت نفس انسان را به قهقرا میبرد فقر است و شاید هیچ پدیده ای به اندازه فقر زمینه ساز لگد مال شدن عزت نفس انسان ها نباشد. از این رو است که علی (ع) می فرماید: خدایا آبرویم را با بی نیازی حفظ کن و با تنگ دستی منزلت اجتماعی مرا کاهش مده. این که در روایت آمده است: “کاد الفقر ان یکون کفراً” شاید اشاره به همین نکته باشد.

ای صاحب کرامت شکرانه سلامت

روزی تفقدی کن درویش بی نوا را

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است

با دوستان مروت با دشمنان مدارا