پیله ات را بگشا، تو به اندازه پروانه شدن زیبایی

فریبا قاسمی/ در این شهر، پر است از آدم هایی که پس از چند و اندی سال تازه متولد شده اند، آدم هایی که به جنگ تن به تن با خود پرداخته اند و زندگی را از نو ساخته اند.

همان هایی که روزگاری به دلیل استفاده از مواد مخدر، نه وجودشان برای کسی خریدار داشت، نه حرفشان در جامعه سند بود و نه قسمشان حجت … .

اعتیاد به اولین بلای خانمان سوز، مسیر سختی برای بهبودی دارد. بیمارانی که گریبان‌گیر اعتیاد هستند، مجبورند برای آزادی از پیله اعتیاد راه های پر پیچ و خمی را طی کنند؛ گاهی در نیمه راه با شکست مواجه می شوند و گاهی این راه ها به مسیر بهبودی و پاکی می رسد.

تمام بیمارانی که راه بهبودی را در پیش گرفتند، هر کدام داستانی دارند و هر کدام راه های زیادی را برای بهبودی انتخاب کرده اند. گاهی در نیمه راه با شکست مواجه شده اند و توان مبارزه را از کف داده اند و دوباره پیله ای به دور خود تنیده اند و دوباره روز از نو، روزی از نو؛ اما بالاخره یک روز عزم اراده کرده اند و برای پاکی، درد و رنج را به جان خریده اند.

پیام شهر در این شماره از نشریه، راوی داستان و دغدغه های بهبودیافتگان از دام اعتیاد شده تا از مشکلات حین بهبود و پس از بهبود معتادان بیشتر بگوید.

وقتی حضور در جامعه دغدغه می شود

محمد حسن یکی از بیماران اعتیاد بوده که ۶ ماه است پاک شده و حالا تلاش دارد، خانواده اش را هم نجات دهد. او را حوالی خانه آرزو دیده ام؛ خانه ای که اتفاقا به اسمش خیلی می آید و پناهگاه زنانی ا‌ست که از کمپ ترخیص شده اند.

محمد حسن می گوید که یکی از دوستان نابابش، او را معتاد کرده و او هم برای اینکه بتواند مصرف را حتی در منزل داشته باشد، پای همسرش را به این مسیر باز کرده است.

از او درباره تصمیمش برای ترک اعتیاد می پرسم؛ سرش را به پایین می اندازد، بغض می کند، خجالت می کشد و از اعتیاد امیررضا پسر ۱۴ ساله و مهدیه دختر ۱۶ ساله اش در کنار همسرش می گوید.

بچه هایی که علی رغم سن کمشان، در دنیای آدم بزرگ ها، گم و اسیر اعتیاد شده اند.

امیررضا در یکی از کمپ های ترک اعتیاد است و مهدیه و مادرش هم دوران پاکی خود را تمام کرده اند و در خانه آرزو سکنی گزیدند تا شرایط بازگشت به خانه خودشان برایشان مهیا شود.

زنگ میزنم و وارد خانه آرزو می شوم؛ نشانی مهدیه و مادرش را می گیرم. مهدیه کمی خجالتی است اما به هر طریقی شده، سر صحبت را با او باز می کنم.

در میان صحبت هایش به نکته مهمی اشاره می کند؛ این پدر و مادرها هستند که زندگی را به فرزندانشان می آموزند.

مهدیه از روزهایی می گوید که مواد مخدر پدر و مادرش را یواشکی کش می رفت و در دستشویی و حمام و هر خلوت شخصی دیگری از حشیش و هرویین کام می گرفت. در میان صحبت هایش بوی کودک آزاری کلامی و بعضا کتک از در و همسایه می آید.

از گذر روزهایش در کمپ می پرسم، با خنده می گوید: کمپ نگو، بگو جهنم! برای پاکی امروزم دردهای زیادی کشیده ام؛ خماری، درد استخوان و سرزنش، تنها بخشی از تلخی های من در کمپ بود؛ امروز که پاکم از فردا می ترسم؛ از اینکه دیگر جایی در مدرسه و آبرویی در محل زندگی نداشته باشم و از طرفی نمی‌دانم پدر و مادرم می توانند، کاری پیدا کنند یا نه.

نقش خانواده در گرایش افراد به اعتیاد

امیر یکی دیگر از بیماران بهبود یافته از دام اعتیاد است. او معتقد است که خانواده نقش بسیار مهمی در گرفتار شدن فرزندانشان در دام اعتیاد دارند. وی می گوید که ۹۹ درصد خانواده در این مساله مهم نقش دارند.

امیر که چند سال پیش در مرکز امید شهرستان قزوین، راه بهبودی را در پیش گرفته در گفت وگو با خبرنگار پیام شهر افزود: به دلیل اختلاف پدر و مادرم، برای مدتی افسرده شدم و همین افسردگی و عدم درک والدینم از معنی و مفهوم خانواده، سبب شد تا با تشویق یکی از دوستانم به سوی مصرف مواد مخدر کشیده شوم.

وی ادامه داد: از مصرف مواد خجالت می کشیدم و با چندین واسطه مواد تهیه می کردم تا مردم متوجه نشوند؛ به هیچ عنوان نمی خواستم مواد مصرف کنم و زمانی که به این باور رسیدم که اعتیاد دارم، تصمیم به ترک گرفتم. گاهی خودم را در خانه زندانی می کردم، گاهی ۶ ماه ترک می کردم اما با یک بار مصرف دوباره گرفتار مواد می شدم و تقریبا ۱۰ سال این روند ادامه داشت و با یک بار مصرف دوباره وسوسه می شدم.

این مرد بهبود یافته از روش موفقیتش در ترک اعتیاد گفت: بهترین روش ترک اعتیاد این است که مصرف مواد را کم و به مرور کاهش دهیم و بهزیستی یکی از نهادهایی است که می تواند در بهبود معتادان موثر باشد.

وی همچنین ادامه داد: به شدت توصیه می‌کنم، اگر فردی به اعتیاد گرایش پیدا کرد، قبل از هر کاری به روان پزشک مراجعه کند.

امیر در خصوص کاهش سن اعتیاد، افزود: دسترسی آسان به مواد مخدر باعث شده تا زنگ خطر اعتیاد در قزوین به صدا در آید و آمار ابتلا به آن افزایش یابد.

نبود فضای جلسات و عدم حمایت دولت از انجمن‌ های”ان ای”

با یکی دیگر از بهبودیافتگان هم صحبت می شوم. او که ترک از مصرف مواد مخدر را در جلسات ان ای آغاز کرده، درباره اعتیاد می گوید: اعتیاد نوعی بیماری روحی، روانی و جسمی است، اما ضعف اخلاقی نیست؛ باور دارم من از دوران کودکی پیش زمینه این بیماری را داشتم و در مقطعی از زندگی، وادار به مصرف مواد مخدر شدم.

محسن همچنین گفت: نیاز به خودنمایی و حس قدرت طلبی باعث شد که به درس و مدرسه زیاد اهمیت ندهم و  از ۱۰ سالگی سیگار کشیدن و از ۱۳ سالگی مصرف مشربات الکلی را آغاز کردم.

وی همچنین افزود: فرد معتاد برای پر کردن خلاء درونی خود به مصرف مواد مخدر گرایش پیدا می کند و این در حالی است که برای ترک آن، مصرف دارو و سایر روش ها بی فایده است.

محسن تصریح کرد: یک فرد معتاد برای ترک، نیاز به درک و شنیده شدن دارد و انجمن معتادان گمنام یا همان ان ای این شرایط را به وجود می آورد تا بیماران شنیده و درک شوند.

وی بیان کرد: عضویت در این انجمن بدون پرداخت هیچ گونه هزینه ای است و در این انجمن بالغ بر ۶  هزار نفر عضو وجود دارد و درب آن همیشه برای رهجویان باز است و حدودا ۳۰ درصد از اعضای این انجمن پاک شدند.

این بهبود یافته از دام اعتیاد، از مشکلات انجمن که بخشی از آن نبود یک فضای مناسب برای برگزاری جلسات است هم می گوید.

اشتغال دغدغه مشترک بهبود یافتگان

طاها از دیگر بهبود یافتگانی است که در حال حاضر دوران نقاهت خود را به سپری می‌کند.

وی در گفت وگو با پیام شهر، افزود: دغدغه مشترکی که تمام معتادان دارند، عدم پذیرش و اعتماد دوباره جامعه به آنان است.

وی ادامه داد: کدام کارخانه‌دار و یا کاسبی حاضر می شود، به فرد بهبود یافته از اعتیاد اعتماد کند؟ متاسفانه نگاه جامعه بسیار سنگین است و اشتغال یکی از مهم‌ترین دغدغه هایی است که متاسفانه دولت به آن بی توجه است.

بیش از ۸۵ درصد بیماری اعتیاد، روانی است

یک روانشناس و فعال اجتماعی نیز در خصوص معضل اعتیاد گفت: براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت؛ اعتیاد نوعی بیماری جسمی روانی است و بیش از ۸۵ درصد بیماری اعتیاد روانی است که طیف های مختلف از جامعه را گرفتار می کند.

محدثه کشاورز افزود: باید دیدگاه جامعه نسبت به بیماران مبتلا به اعتیاد تغییر کند چراکه این دیدگاه که این افراد، مجرمین خطرناکی هستند و راه برگشتی برای آنها وجود ندارد غیر علمی است و بیماران اعتیاد از مظلوم‌ترین و بی دفاع ترین قشر جامعه هستند که بسیاری از آنها ناآگاهانه در دام این بیماری افتاده اند.

وی اظهار داشت: روش مراکز درمان اعتیاد، با کمپ های ترک اعتیاد تفاوت زیادی دارد؛ در کمپ ها بیمار برای مدتی از خانواده جدا می شود و به لحاظ فیزیکی از جامعه دور و بستری می شود.

به گفته کشاورز، کمپ های ترک اعتیاد از حمایت های دولتی بی بهره هستند و بیشتر افرادی که این کمپ ها را راه اندازی می کنند، به درآمد زایی فکر می اندیشند و به گفته برخی از افرادی که برای ترک به این کمپ ها مراجعه کرده اند، به نوعی فرد بیمار را زندانی و ارتباط او را با دنیای بیرون قطع می کنند.

وی ادامه داد: بسیاری از بیماران معتاد، مدتی پس از مراجعه به کمپ ها، دوباره به مصرف مواد گرایش پیدا می کنند و بر این کمپ ها نظارت نمی شود.

کشاورز با بیان اینکه در کمپ ها، بیماران معتاد با هم تبادل اطلاعات و تجربه های بیشتری در مورد مصرف مخدرها کسب می کنند، گفت: در بسیاری از کمپ های ترک اعتیاد، روانپزشک حضور ندارد و گاهی بیماران رفتار و برخوردهایی دور از شان انسان را تجربه می کنند که به لحاظ روانی و روحی تخریب می شوند.

وی در ادامه به روش فردی ترک اعتیاد اشاره کرد و گفت: فرد بیمار در منزل برای بهبودی خود برنامه ریزی می کند که در این روش از هر یکهزار نفر تنها یک نفر موفق می شود.

این روانشناس قزوینی اظهار داشت: یکی از روش های ترک اعتیاد که مورد تایید سازمان بهداشتی جهانی است، ایجاد کلینیک های سرپایی است؛ در این مکان ها برای مراجعه کنندگان از کلمه «معتاد» استفاده نمی شود و همه آنها از دیدگاه این سازمان، «بیمار» هستند.

وی با بیان اینکه مراجعه به این کلینیک ها داوطلبانه است، افزود: در این مراکز برای بهبود وضعیت جسمی و روانی بیمار برنامه ریزی می شود، چراکه این افراد از هر ۲ جنبه آسیب دیدند به همین دلیل در این مراکز، روان درمان، روانپزشک، مددکار اجتماعی و پزشک و پرستار حضور دارد و برای بهبود جسمی و روانی آنها داروهای تجویز می شود.

وی گفت: بخشی از این کلینک ها نقش مشاوره برای خانواده ها را دارند و بخشی هم در درمان گروهی فعالیت دارند که بیماران از تجربه های یکدیگر بهره مند می شوند و در راه بهبودی، به هم انگیزه می دهند.

کشاورز ادامه داد: در این کلینیک ها روش های اورژانسی و کوتاه مدت کاربرد ندارد و اگر فردی چند سال از بیماری اعتیاد رنج برده و انتظار داشته باشد که در مدتی کوتاهی بهبود یابد، انتظاری غیر علمی و غیر منطقی است.

وی گفت: به لحاظ روانشناسی ۲ گروه از افراد بیشتر در دام اعتیاد گرفتار می شوند یکی افرادی گه برانگیخته هستند و دوست دارند که همیشه سرحال و پر انرژی باشند و افرادی که در خانواده های آسیب پذیر زندگی می کنند.

این کارشناس سلامت با بیان اینکه ۸۰ درصد بیماران معتاد در خانواده، تجربه های تلخ داشته اند، افزود: طلاق، والدین پرخاشگر، خانواده های ۲ همسری، فوت یکی از والدین، کودکان بد سرپرست و ناهماهنگی والدین به لحاظ تربیت فرزندان از عوامل مهم و موثر در گرایش افراد به مصرف مواد مخدر است و تمام مشکلات این افراد از خانواده آغاز می شود.

اشتغال و حل بخشی از دغدغه بهبودیافتگان

مدیر امور اجتماعی و فرهنگی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان قزوین نیز در همین خصوص، به طرح مشاوره و اشتغال معتادان بهبود یافته در صنایع و واحدهای تولیدی استان اشاره کرد و افزود: این طرح به منظور کاهش آسیب های اجتماعی با همکاری و هماهنگی دادگاه درمان مدار استان جهت اشتغال معتادان بهبود یافته، از نزدیک یک سال پیش به اجرا درآمده است.

قاسم آقاعلیخانی اظهارکرد: در این راستا هر ماه کارشناسان اشتغال و کاریابی های استان در دادگاه درمان مدار حضور یافته و با ارایه مشاوره شغلی، افراد واجد شرایط را به واحدهای تولیدی معرفی می‌کنند.

وی با اشاره به آثار اعتیاد در محیط کار و میان کارگران از دو بعد اجتماعی و اقتصادی، افزود: این پدیده در نگاه اجتماعی، آسیب های زیادی به جامعه و خانواده وارد می کند و در نگاه اقتصادی نیز هزینه های زیادی را به کارفرما و واحد تولیدی تحمیل نموده و منجر به افزایش حوادث ناشی از کار و کاهش بهره وری می شود.

این مسوول ادامه داد: کارفرمایان با توجه به اصل کارگریاری می توانند با ارتقای سطح مهارت های کارگران، باعث رشد بهره وری در واحدهای تولیدی خود شوند.

آقاعلیخانی، هزینه کردن در حوزه کارگریاری را یک سرمایه گذاری دانست و افزود: طی تحقیقات و مطالعات صورت گرفته، هر یک دلار هزینه کرد در این حوزه بین ۶ تا ۱۶ دلار باعث افزایش بهره وری در صنعت و واحد تولیدی می شود.

وی با اشاره به دیگر اقدامات صورت گرفته در حوزه مقابله با آسیب های اجتماعی اعتیاد در جامعه کارگری استان، ادامه داد: یک تفاهم نامه با شورای مشاوره و روانشناسی استان درخصوص ارایه خدمات مشاوره ای به کارگران جهت ارتقای مهارت های زندگی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی منعقد شده تا بتوان با آموزش کارگران از وقوع آسیب های اجتماعی جلوگیری کرد.

این مسوول اضافه کرد: مقدمات لازم را نیز فراهم کرده ایم تا مشاوران و روانشناسان مراکز مشاوره طرف قرارداد با اداره کل تعاون استان به واحدهای تولیدی مراجعه کرده و به کارگران مشاوره های لازم برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی را ارایه کنند.

پیشگیری از اعتیاد با رویکرد اجتماع محور

مدیرکل بهزیستی استان قزوین نیز با تایید کاهش سن اعتیاد در قزوین گفت: با توجه به گستردگی حوزه اعتیاد و کاهش سن مصرف مواد مخدر، طرح پیشگیری از اعتیاد با رویکرد اجتماع محور در قزوین به مرحله اجرا درآمده تا با مشارکت همگانی و همکاری دستگاه های ذیربط در این زمینه اقدام کنیم.

علی دهباشی پور افزود: در این طرح، مجموعه ای از فعالیت ها بر اساس الگوهای محیطی و اجتماعی از طریق کاهش عوامل خطر و افزایش عوامل محافظتی به صورت همه جانبه اجرا می‌شود.

این مسوول تصریح کرد: در حال حاضر ۱۱ موسسه فعال در ۳۹ محیط شهری و ۱۰ محیط روستایی استان در این زمینه فعالیت می کنند تا با آگاه سازی و اطلاع رسانی از گرایش جوانان و نوجوانان به سمت مصرف مواد مخدر جلوگیری کنند.

وی در خصوص اعتبارات بهزیستی استان در حوزه پیشگیری از اعتیاد، گفت: در حال حاضر اعتباری برای طرح‌های پیشگیری از اعتیاد از سوی سازمان بهزیستی کشور ابلاغ نشده و اعتبار سال ۱۴۰۰ است که به صورت کامل تخصیص داده شده و همچنین اعتباری بالغ بر ۸۰ میلیارد ریال در حوزه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب هزینه شده است.

این مسوول در ادامه با اشاره به خدمات ارایه شده به جامعه آسیب دیده اعتیاد، ادامه داد: در یکسال گذشته بهزیستی استان در حوزه درمان و کاهش آسیب اعتیاد، به هشت هزار و ۱۴۱ نفر خدمات ارایه کرده است.

وی تاکید کرد: هم اکنون ۱۴ مرکز بهبود اقامتی میان مدت مخصوص مردان، یک مرکز مختص بانوان و یک مرکز جامع درمان اعتیاد دارای مجوز و تحت نظارت بهزیستی در استان قزوین فعال هستند.

وی همچنین از آغاز خط ملی اعتیاد در استان قزوین خبر داد و افزود: هدف از اجرای طرح آگاهسازی و اطلاع‌رسانی خط ملی اعتیاد به شماره ۰۹۶۲۸ کاهش، پیشگیری و درمان اعتیاد به صورت مشاوره تلفنی است که کارشناسان ذیربط همه روزه از ساعت هشت صبح تا هشت شب بدون گرفتن پیش شماره، آماده پاسخگویی به تمام سوالات شهروندان در این خصوص هستند.

وی عنوان کرد: اطلاع‌رسانی در خصوص آگاه‌سازی و معرفی خط ملی اعتیاد در سطح شهرستان قزوین از ابتدای بهمن ماه سال ۱۴۰۰ با همکاری ارگان‌ها و دستگاه‌های دولتی عضو کمیته فرهنگی و پیشگیری انجام شد و با پیگیری‌های صورت گرفته، اطلاع‌رسانی این طرح از ابتدای هفته بهزیستی در قزوین آغاز شد.

دهباشی پور گفت: طرح خط ملی اعتیاد یک طرح کشوری است، اما برای پیشگیری و درمان این معضل در سطح استان نیز برنامه‌های مدونی در دستور کار است و با رویکرد اجتماع محور یکی از برنامه‌های اولویت‌دار بهزیستی در این زمینه است.

مدیر کل بهزیستی استان قزوین، تصریح کرد: طرح پیشگیرانه اجتماع محور، رویکردی است که در آن همه فرایند مداخله پیشگیری همچون تعیین مشکل، نیازسنجی، اولویت‌بندی، تعیین عوامل خطر و محافظ برنامه راهبردی، تعیین مداخله، پایش و ارزشیابی می‌شود.

وی در ادامه به دادگاه درمان‌مدار اشاره کرد و افزود: ساماندهی و یکپارچگی نظام مدیریت معتادان بی‌سرپناه و متجاهر از طریق اجرای طرح دادگاه درمان‌مدار در استان قزوین به عنوان یک روش درمانی مؤثر در دست اجرا است.

دهباشی پور بیان کرد: در این رویکرد درمانی، تأمین فضای عمومی امن و رضایت عمومی جامعه با حفظ کرامت انسانی معتادان متجاهر و فراهم کردن زمینه ارایه خدمات متناسب و استاندارد به معتادان در راستای کاهش آسیب و درمان دنبال می‌شود.

وی با بیان اینکه توانمندی و جامعه‌پذیری از دیگر اهداف سازمان بهزیستی در قبال معتادان است، گفت: اداره کل بهزیستی استان قزوین به منظور اجرای برنامه‌های بازتوانی و حمایت‌های پس از ترخیص، اقدام به تأسیس و راه‌اندازی مراکز توانمندسازی، جامعه پذیری و صیانت اجتماعی کرده است.

این مسوول بیان کرد: مراکز توانمندسازی، جامعه‌پذیری و صیانت اجتماعی، مرکزی است برای استفاده افرادی که برنامه‌ درمان مواد مخدر و الکل را به اتمام رسانده‌اند و نیاز به مکانی دارند که به صورت شبانه‌روزی در آنجا اقامت کنند.

وی ادامه داد: در این راستا بهزیستی موظف است شرایط ارتقای شغلی معتادان درمان یافته را تا پیدا کردن محل زندگی دایمی و شغل پایدار، فراهم کند؛ مدت زمان اقامت افراد در این مراکز، چهار ماه یا۱۲۰ روز به صورت رایگان و اقامت شبانه‌روزی است.

دهباشی پور تصریح کرد: در این مدت افراد موظف به ارتقای مهارت‌های شغلی و جستجوی شغل، بازگشت به کار و جستجوی سرپناه یا مسکن و بازگشت به اجتماع علی‌الخصوص خانواده هستند.