زائران از هر دیاری نزد او بسته قطار
درهای باز قزوین به روی مهاجران و تیشه ای که به ریشه مینودر می‌خورد
مهمان نوازی رسم دیرینه قزوینی‌ها است؛ این را می توان از درهای باز قزوین به روی مهاجرانی از قوم کرد، ترک، لر، فارس و گیلک به خوبی دید. بر اساس آنچه‌که آمارها می‌گویند؛ سهم مهاجرتی قزوین ۲/۴ درصد از سهم مهاجرتی کشور است؛ رقمی که سالانه به سرعت رو به افزایش است. همچنین در سرشماری سال ۱۳۹۵ نفوس و مسکن، آمارها حاکی از آن است که جمعیت استان نسبت به آخرین سرشماری در سال ۱۳۹۰ چیزی در حدود ۷۲ هزار نفر بیشتر شده است و به یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر رسیده که بخشی از این جمعیت حاصل ورود افراد خارج از استان به این شهر است.
شرایط جغرافیایی مساعد، حاصل‌خیزی دشت‌قزوین، وجود دانشگاه‌های تراز بالا و از همه مهم‌تر، وجود شهرک صنعتی قزوین، باعث شده تا اقبال مهاجران به این استان زیاد باشد. اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر به این پدیده نگاه کنیم، نرخ خالص مهاجرت به استان قزوین یک هزار و ۷۷۲ نفر می‌باشد. با اینکه برخی کارشناسان قزوین، را بهشت مهاجران می‌نامند، اما باید دید واقعاً اینگونه است؟ بسیاری از شهروندان قزوینی، معتقدند؛ نبود زیرساخت‌های لازم برای ورود مهاجران به قزوین سبب شده تا نرخ بیکاری جمعیت بومی استان افزایش یابد و معضلاتی چون گرانی زمین و مسکن، آلودگی هوا، کم‌آبی و افزایش بسیاری از آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد، تیشه به ریشه این دیار مینودری بزند.
پیام شهر در این گزارش به بررسی ابعاد مهاجرت از نگاه فعالان اجتماعی و اقتصادی و همچنین مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین پرداخته است.
- مهاجرت و معضلی به نام برهم‌ریختگی اجتماعی
یک کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی در گفت‌وگو با خبرنگار پیام‌شهر می‌گوید: یکی از اقبال های مهاجرت به قزوین، بهره مندی از مزایای واحدهای تولیدی این استان بوده و طبیعی است با افزایش شرکت‌های تولیدی و فناور شاهد افزایش نرخ مهاجرت به استان باشیم.
معصومه خانبان ادامه می‌دهد: در حالی درهای مهاجرت به استان قزوین بر روی مهاجران باز است که امکانات و زیرساخت های اولیه برای وجود آنها فراهم نیست؛ در این راستا نیز با یک برهم ریختگی موازنه شهری نیز برخورداریم.
این کارشناس و فعال حوزه فرهنگ و اجتماع، عنوان می‌کند: در حال حاضر، قزوین جزو استان‌های پرخطر از لحاظ آسیب های اجتماعی و کم برخوردار به لحاظ زیرساخت های فرهنگی است که اگر بخواهیم تخصصی به این موضوع نگاه کنیم، مهاجر پذیری این شهر، نقش پررنگی در آسیب شناسی پیدا می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: افزایش نرخ بیکاری جمعیت بومی قزوین و انباشته خرده‌فرهنگ‌های مختلف در کنار یکدیگر، سبب شده تا بسیاری از آسیب‌های اجتماعی از دل همین مهاجران بیرون آیند؛ آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، درصد بالایی از موادمخدر فروشان در قزوین، اتباع یا مهاجرانی هستند که نتوانستند پاسخ نیازهای اقتصادی و اجتماعی خود را از قزوین بگیرند.
خانبان به افزایش تکدی‌گری در شهر قزوین اشاره دارد و می‌افزاید: بر اساس آماری که مسوولان ارشد استانی می‌دهند، درصد بالایی از تکدی‌گران را مهاجرانی تشکیل می‌دهند که از استان‌هایی چون شیراز و مازندران به قزوین آمده اند و همین عامل منجر شده تا بسیاری از پدیده‌ها و آسیب‌های اجتماعی شهر و فضای شهری ایجاد شود که کوچک‌ترین آن، زشت کردن سیما و منظر شهری و افزایش میزان افسردگی شهروندان است.
- وقتی مهاجران غالب به بومیان می‌شوند
وی با اشاره به نگاه آماری به پدیده مهاجرت در قروین، می‌افزاید: قزوین در زمره استان‌هایی است که نرخ رشد بیکاری بالایی نسبت به منابع و ظرفیت هایش از جمله وجود شرکت شهرک های صنعتی است، این نشان از آن دارد که شرکت ها و واحدهای صنعتی و تولیدی قزوین نتوانستند برای جمعیت جوان و بومی شهر کافی باشند؛ از طرفی زیرساخت‌ها و امکانات رفاهی مانند؛ ترافیک، کمبود وسایل حمل و نقل عمومی، افزایش حاشیه نشینی و زندگی در بافت‌های فرسوده گواه آن است که مهاجر پذیری در قزوین بیش از آنکه یک فرصت باشد به یک تهدید اجتماعی تبدیل شده است.
این کارشناس اجتماعی می‌گوید: اگر به برخی محلات ازجمله مولوی، باغ‌نشاط، اقبالیه، بیدستان یا شریفیه نگاه کنیم، دقیقا محلات و مناطقی هستند که میزان آسیب‌های اجتماعی در آن بالا است و از طرفی جزو مناطق مهاجر نشین هستند.
- درصد بالایی از کارگران شرکت‌های قزوین، از مهاجران هستند
پرویز عبدیان از دیگر فعالان اقتصادی استان است که در خصوص تاثیرات مهاجرت در حوزه اقتصاد به پیام‌شهر می‌گوید: درصد بالایی از کارگران شرکت های شهر صنعتی را مهاجرانی تشکیل می دهند که به واسطه یک، دو و حتی سه نسل قبل در قزوین سکنی گزیدند؛ بنابراین، آمارها نشان می‌دهند که مهاجرت داخلی به قزوین، پس از انقلاب اسلامی ریشه ای ۳۰ الی ۴۰ ساله دارد.
این فعال اقتصادی بیان می‌کند: شهر صنعتی البرز شهرکی برای مهاجران دیگر نقاط کشور به قزوین است و بیشتر افرادی که در این شهرستان زندگی می‌کنند، از اقوام گیلک، کرد و لر هستند.
وی بیان می‌کند: مهاجرت، فرآیند غیرقابل پیش بینی است و به دلیل عدم برخورداری مهاجران از مهارت‌های لازم، مهاجرت برای قزوین حکم یک تهدید را پیدا کرده است؛ از سویی دیگر باتوجه به استقبال مهاجران برای کار در شرکت‌های تولیدی این استان، الزامی برای کارفرمایان در جذب و به کارگیری نیروی انسانی بومی وجود ندارد.
عبدیان با اشاره به لزوم تدبیر در به‌کارگیری نیروی انسانی بومی در شرکت‌ها، کارخانجات و ادارات قزوین اظهار می‌کند: کارفرمایان به دلیل ترس از نبود نیرو و تعطیلی کار، دغدغه به کارگیری نیروهای بومی را ندارند؛ از طرفی تعداد جوانان جویای کار در استان قزوین، به اندازه ای شده است که نرخ بیکاری این استان را یک تنه افزایش می‌دهد؛ بنابراین لازم است در ستاد اقتصاد مقاومتی که با مدیریت استاندار برگزار می شود در این خصوص نیز تعیین و تکلیف شود.
وی می‌گوید: چنانچه در جلسه ستاد اقتصاد مقاومتی طرح های مشوقی برای کارفرمایان در بکارگیری از نیروهای بومی ارائه شود مطمئناً این دغدغه مرتفع خواهد شد.
- مهاجرت شمشیری دولبه
این فعال اقتصادی عنوان می‌کند: خود بسندگی اقتصادی یکی دیگر از مواردی است که انتظار می‌رود استان‌ها طی یک دستورالعمل مصوب و سراسری به آن توجه کنند تا شهروندان مجبور به مهاجرت نشوند. ناگفته نماند که مهاجرت یک شمشیر دو لبه است، یعنی هم به زیان استانی است که شهروندانش مهاجرت کرده‌اند و هم به ضرر استان مهاجر پذیر کوچکی همچون قزوین است.
عبدیان ادامه می‌دهد: علاوه بر مهاجرت از سایر استان‌ها به قزوین که خود معضلی بزرگ برای استان است، نرخ مهاجرت از روستا به شهر نیز افزایش پیدا کرده و این موضوع می‌تواند آسیب های اقتصادی و اجتماعی بسیاری به همراه داشته باشد.
این کارشناس اقتصادی بیان می‌کند: بالغ بر ۲۰۰ روستای خالی از سکونت در استان وجود دارد و این موضوع اثر منفی ای بر اقتصاد روستاها و به طبع استان قزوین گذاشته است.
عبدیان می‌گوید: روستاهای استان قزوین منابع و ظرفیت خوبی برای تولیدات دامی کشاورزی و حتی احداث برخی کارگاه ها و مشاغلی چون تولید محصولات شیلاتی، دامداری و مرغداری و پرورش انواع گونه‌های جانوری و گیاهی در خود دارند، اما با افزایش مهاجرت به استان، ساختار تولید و اقتصاد روستاها نیز تغییر یافته است.
وی عنوان می‌کند: درحالی نرخ مهاجرت کارگران به قزوین در حال افزایش بوده، متاسفانه مهاجرت نخبگان از قزوین به پایتخت نیز روزافزون است و طی سال‌های گذشته، افرادی که پول، تجربه و تحصیلات داشتند به بهانه کار و تحصیل استان را ترک کردند؛ از طرفی وزنه مهاجرت نامتقارن شده است.
وی ادامه می‌دهد: یکجانشینی از خصوصیات انسان است تا به نقطه ای برود که از امکانات و شرایط مطلوب بهره گیرد و از زمانی که یکجانشینی شکل گرفت، جابجایی جمعیت الزام‌آور شد.
- اصلاحات ارضی و آسیب آن به فرهنگ و اقتصاد
این کارشناس ادامه می‌دهد: همان‌طور که پیشتر گفتم، مهاجرت روستا به شهر نیز افزایش پیدا کرده و آسیب زا شده به طوری که تا قبل از دهه ۴۰ و اصلاحات اراضی، مهاجرت جمعیت بین روستاها و شهرها به صورت محدود رخ می‌داد و تاثیر زیادی در ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی روستاها نداشت، اما با توجه به اندیشه های موجود در پشت اصلاحات ارضی، شاهد مهاجرت گسترده از روستا به شهر هستیم و امروز که با مشکل مواجه شدیم، راهکاری برای تغییر این سیاست نداریم.
***
هرچند بسیاری از کارشناسان معتقدند که مهاجرت بر روی استان قزوین تاثیر عکس داشته اما مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین، نظری متفاوت به مقوله مهاجرت داخلی دارد.
- مهاجرت عامل پویایی جامعه
محمد مهدی مدرسی در گفت وگو با پیام شهر، می‌گوید: در مساله مهاجرت، دیدگاه‌ها متفاوت است و بعضا دیده می‌شود، برخی دیدگاه‌ها یک طرفه سمت و سو گرفته است؛ از نظر من، مهاجرت یک نشانه و عامل پویایی در جامعه است.
وی ادامه می‌دهد: در تبادلات جوانی جوامع که منجر به رشد جامعه می‌شود، مهاجر پذیری یک فرصت قلمداد شده است؛ در فرهنگ اسلامی نیز در مواقعی که شخص دچار بن‌بست شده است، به مهاجرت توصیه و تأکید شده است.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین، تصریح می‌کند: طبق اصل۳۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی، هیچ شخص حقیقی و حقوقی اجازه منع مهاجرت داخلی به افراد جامعه را ندارد.
وی با بیان اینکه مهاجرت به خودی خود یک امر منفی تلقی نمی‌شود، اظهار می‌کند: مشکل زمانی بروز و ظهور می‌یابد که میزان و نوع مهاجرت متناسب با ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های مقصد مهاجرت نباشد و در این صورت است که شاهد بروز مشکلات فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و شهری خواهیم بود.
این مسوول ادامه می‌دهد: در بحث مهاجرت، دیدگاه کلی که باید رسانه به آن توجه کنند، این است که مهاجرت، یک آسیب اجتماعی نیست که با آن مقابله شود، بلکه یک پدیده‌ای است که باید مدیریت شود.
وی، اشتغال را مهم‌ترین علل مهاجرت افراد عنوان و تصریح می‌کند: در برخی مواقع شاهد آنیم که در برخی استان ها خدمات عمومی به صورت یکنواخت در تمام مناطق توزیع نمی‌شود و سکنه مهاجرت را برای خود، توجیه پذیر می‌کنند و از طرفی گاهی نگرش اجتماعی مردم به مهاجرت می‌چربد.
وی می‌گوید: از گذشته‌های دور، به دلیل شرایط مساعدی که برای اشتغال افراد در قزوین وجود داشته، از میزان و تنوع اشتغال گرفته تا میهمان نوازی قزوینی‌ها، مهاجرت به این استان در بین سایر استان‌های همجوار ریشه داشته است.
مهاجرت مساله استان نیست
مدرسی اذعان می‌کند: در حال حاضر، مهاجرت به استان، مساله اولویت‌دار قزوین نبوده و در پذیرش مهاجرت و همچنین خروج مهاجرت جزو استان‌های مطرح کشوری نیست؛ روند پذیرش و خروج مهاجر و همچنین مهاجرت معکوس در استان قزوین، روندی متعادل و متوازن است. البته ممکن است، به صورت ذهنی و عینی مصادیقی از معایب مهاجر پذیری استان را ببینیم، اما داشته‌های عینی و مستندات آماری این موضوع را تکذیب می‌کند.
وی می‌گوید: بحث سند ملی مهاجرت که در دستور کار وزارت کشور قرار گرفته، منتظر تصویب نهایی از سوی مراجع ذی‌صلاح است و در این سند سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری تدوین شده است و در صورت تصویب و ابلاغ می‌تواند گامی موثر در مدیریت مهاجرت باشد.
- قزوین در مسیر سند آمایش
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری قزوین تصریح می‌کند: در حال حاضر قزوین در مسیر سند آمایش قرار گرفته است و سند آمایش به منظور توسعه استان بر اساس ظرفیت های موجود روی کار آمده است.
وی بابیان اینکه، دولت در تلاش است تا اشتغال روستایی پررنگ تر از گذشته باشد تا جلوی بسیاری از مهاجرت ها گرفته شود، می افزاید: در استان اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته است که مهم‌ترین آن حمایت‌های همه‌جانبه از اقامت و سکنی در روستاها بوده است.
مدرسی اظهار می‌کند: در اشتغال استان وضعیت ثابتی داریم، ظرفیت‌های اقتصادی استان در حال پیشرفت است و از همین رو نگرانی در خصوص کاهش نرخ بیکاری کم‌تر از گذشته می‌شود.
وی همچنین ادامه می‌دهد: اگر در گذشته تنها یک شهرک صنعتی در استان وجود داشت، امروز شاهد احداث چندین شهرک صنعتی در استان هستیم که می‌تواند به توسعه متوازن این استان در حوزه های اجتماعی و اقتصادی کمک کند.
این مسوول با بیان اینکه داده مشخصی در خصوص مشکلات مهاجرت بر استان وجود ندارد، اظهار می‌کند: به‌عنوان مثال نمی‌توان مطلق گفت که نرخ بیکاری بومی به دلیل مهاجرت افزایش یافته و یا میزان آسیب‌های اجتماعی در استان به دلیل مهاجرت افزایش چند برابر داشته است.
وی ادامه می‌دهد: نرخ بیکاری در استان ۷ درصد است، در حالی که در گذشته این نرخ ۲ رقمی بوده و در برخی مراکز و واحدهای تولیدی که نیاز به نیروی انسانی متخصص وجود دارد، با کمبود نیرو مواجه هستیم.
مدرسی اذعان می‌کند: الزامی برای کارفرمایان وجود ندارد که حتما در به‌کارگیری نیروی انسانی از نیروی بومی استان استفاده کنند.
به گزارش پیام‌شهر؛ آمارها حاکی از آن است که مهاجرت داخلی به استان قزوین از اقبال و استقبال بسیاری برخوردار است، هرچند که اشتیاق مهاجرت نسبت به ده سال گذشته به یک سوم کاهش یافته است اما همچنان تعداد مهاجران این استان با نبود زیرساخت ها، باعث بروز و ظهور برخی ناملایمات شده است. بی شک برای به صفر رسیدن نرخ مهاجرت به قزوین و رسیدن به مهاجرت معکوس، فاصله زیادی داریم اما به نظر می‌رسد تا رسیدن به آن زمان، آنچه که بیشتر به کار جامعه و نیز مهاجران آید، نگاه مدیریتی به مساله مهاجرت است. فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای جذب مهاجران به بدنه اقتصادی و اجتماعی راهکاری است که می‌تواند از بار فشارها بر روی مهاجران و شهر بکاهد.
دیدگاهتان را بنویسید