جایگاه قلم و آنچه می نویسد!

حیدر ولی زاده/ سردبیر

۱۴ تیرماه، برابر است با روز قلم، پیشنهاد نامگذاری این روز در تقویم مربوط به سال ۱۳۸۱ است که از سوی انجمن قلم ایران صورت گرفت و در نهایت و پس از بررسی ها به تصویب  شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.

علت انتخاب چهاردهم تیرماه به عنوان روز قلم دو مورد عنوان شده است. اول این که؛ نیاکان ما بر اساس سنتی که در میان آنان وجود داشت، در ۱۳ تیرماه که در آن نام ماه و روز یکی می شد، «جشن تیرگان» را برپا می کردند و آیین های خاصی نیز برای آن نظر می گرفتند. در این روز بود که هوشنگ از شاهان پیشدادی، نویسندگان را فراخواند و مقام آن‌ها را گرامی داشت و از مردم نیز خواست آن ها را بزرگ دارند.  (آثارالباقیه، ابوریحان بیرونی، فصل نه، عید تیرگان)  دوم دلیل این که شب سیزدهم تیرماه مخصوص سیاره عطارد(تیر)است و از گذشته و در اشعار فارسی این سیاره به عنوان کاتب و نویسنده ستارگان شناخته می شود.

از این رو است که روز قلم، اهمیت خاص و ویژه ای برای نویسندگان، پژوهشگران، منتقدان، اصحاب رسانه و صاحبان قلم پیدا می‌کند. البته به جرات می‌توان گفت که قلم آنچنان دارای ارزش، مقام و جایگاهی رفیع است که به مراتب ارزش وجودی آن را نمی توان در یک روز و یک جمله خلاصه کرد و این روز تنها برای پاسداشت اصحاب قلم است.

قلم، مختص انسان است و زندگی انسان ها از همان آغاز زندگی بشریت به آن پیوند خورده است. قلم در کنار زبان، همواره مهم ترین راه ارتباطی و انتقال مفاهیم، احساسات، اندیشه ها و عقاید بوده است و چه بسا ارزش آن بسیار بالاتر از زبان یا گفتار شفاهی است، چرا که موجب ماندگاری و انتقال مفاهیم در میان نسل های بعدی می شود و بدون تردید تاثیر آن ماندگارتر و با دوام تر خواهد بود.

قلم و آنچه می نویسد آن اندازه با اهمیت و قابل توجه است که آفریننده هستی در قرآن کریم به آن قسم می خورد، «ن وَ الْقَلَمِ وَ ما یَسْطُرُونَ؛ سوگند به قلم و آنچه نویسند.» همان قلمی که انسان بر می‌دارد و می نویسد! بر همین اساس ضرورت دارد هر آنکس که قلم به دست است در آنچه که می نویسد توجه لازم و البته کافی را داشته باشد.

چه قلم هایی در تاریخ بودند که انسان ها را به سوی کمال و تعالی هدایت کردند و چه قلم هایی بودند که انسان ها را در گمراهی و تاریکی غرق کردند و چه قلم هایی که با یک اشارت، جان میلیون ها انسان را گرفتند و یا به خطر انداختند.

قلم در ادیان الهی و خصوصا در اسلام جایگاهی والا و فاخری دارد در تاریخ بارها ثبت شده است که پیامبر اکرم(ص) در ازای آموزش خواندن و نوشتن به مسلمانان اسرای متعلق به جبهه کفار و دشمنان را آزاد می کرد. در زمینه ارزش و اعتبار قلم روایتی از امام صادق علیه السّلام وجود دارد که بسیار قابل توجه و البته تکان دهنده است: «چون روز قیامت شود، خداوند عزّ و جلّ‌ مردم را در یک زمین مسطّح گرد هم مى‌آورد، و میزان‌ها برقرار مى‌شود، پس خون‌هاى شهیدان با مرکّب دانشمندان سنجیده می‌گردد، ولى وزن مرکب دانشمندان بر خون‌هاى شهیدان ارجح و افزون باشد».(من لا یحضره الفقیه / ترجمه بلاغی و غفاری ؛  ج ۶  ص ۳۴۵)

با تاکیدات ذکر شده و بسیاری دیگر از تاکیداتی که در مورد قلم و جایگاه آن وجود دارد، درمی یابیم که ارزش قلم آن اندازه است که حتی بر خون شهدا که از تمام زندگی خود دست می شویند نیز برتری دارد؛ اما یقینا تاکید دین اسلام نه بر همه قلم ها و نوشته های آن بلکه بر آن دسته از قلم هایی است که انسان را از چاه گمراهی به سوی رهایی و تعالی می رساند و فلسفه وجودی و ذاتی اش را تحقق می بخشد. بی شک آن دسته از قلم هایی که انسان را از انسانیت و مقام اشرف مخلوقات تهی می کنند و باز می دارند در اسلام جایگاهی ندارد و با یقین می توان گفت که در برابر اسلام نیز قرار دارد. بر این اساس ضرورت دارد که تمامی اصحاب قلم با احتیاط، صبر، تعمل و تفکر بیشتر قلم برانند چه بسا که نجات و شقاوت بسیاری از انسان ها در گرو آن باشد.