تعزیه هنرخانه به دوش/ انجمن تعزیه قزوین توان ساخت تکیه دائمی استان را ندارد

مریم کشاورز مسعودیان/اگر چه بسیاری از جامعه شناسان، سرمنشآ و آغاز تعزیه را از روزهای بعد از شهادت امام حسین(ع) برای روایت گری ماجرای عاشورا و یا مرگ استوره هایی چون سیاوش می دانند اما آنچه پر واضح است، نمی توان برای تعزیه امروزی عمری بیشتر از دوره قاجاریه متصور شد؛ چرا که اگر نسخه های تعزیه را بخشی از ادبیات فارسی در نظر بگیریم، این نسخ جزو ادبیات کهن ما دسته بندی نمی شوند.

 قدیمی ترین نسخه های تعزیه موجود که در حوزه ادبیات نمایشی دسته بندی می‌شود، در زمان قاجار نگارش شده است و به نظر نسخه نویسی برای تعزیه نخستین گام های اساسی برای نگارش نمایش نامه در ایران بوده است؛ فتحعلی آخوند زاده و میرزا آقا تبریزی نخستین نمایشه نامه نویسان دوره قاجار هستند که در این دوره نسخی نیز برای تعزیه نگاشته اند.

از اواخر دوره صفویه تا دوره مشروطه، نهضت بازگشت ادبی در ایران به وجود آمد و شاعران آن دوره به همت دربار قاجار محافلی شکل دادند و در آن محافل با توجه به موضوعات مختلف به سرایش شعر براساس اشعار شعرای کلاسیک مثل نظامی، حافظ، سعدی و دیگر بزرگان ادبیات پرداختند و تعزیه از دل همین محافل ادبی دوره قاجار شکل گرفت.

قزوین یکی از بنیانگذاران اصلی تعزیه در ایران است

با همه اما و اگرهایی که در خصوص قدمت تعزیه در کشور وجود دارد، اما بر کسی پوشده نیست که نمایش های آئینی در ایران قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد، نخستین نمونه از این نمایش ها در ایران باستان و در دوره دیلمیان، صفویه و در نهایت دردوره قاجار با ساز و کاری تخصصی تر به تعزیه رسیده است.

در این میان اما نقش برخی از استان های کشور در مسیر رشد و تکامل تعزیه بیش از سایرین بوده است؛ با این تفاسیر قزوین را می توان یکی از بنیانگذاران تعزیه در ایران دانست؛ وجود نام های آشنایی از قزوین در جمع بزرگان و پیشکسوتان تعزیه کشور شاهدی بر این مدعاست.

ملا عبدالکریم قزوینی معروف معین البکاء یا اقبال قزوینی سلطان آواز سنتی ایران را می توان از این نام های آشنا برشمرد، که تاییدی بر قدمت هنر تعزیه در قزوین دارد.

۱۱ سال از ثبت تعزیه قزوین در فهرست آثار ملی کشور می گذرد

اردیبهشت سال ۱۳۹۰ بود که مدیرکل ارشاد وقت قزوین در خبری به رسانه ها از ثبت هنر تعزیه قزوین در فهرست آثار ملی کشور خبر داد؛ مساله ای که نور امیدی برای تعزیه خوانان و علاقمندان به این هنر آئینی روشن کرد، اما حالا با گذشته حدود ۱۱ سال از آن روزها هنوز مشکلات اصلی فعالان حوزه تعزیه در قزوین به قوت خود باقی است.

تعزیه در قزوین هنری خانه به دوش است

نام پرآوازه قزوین در هنر تعزیه اگرچه موجب شده است تا مردم این سرزمین علاقمندی ویژه ای به این هنر داشته باشند و هم در بین تعزیه خوانان و هم تماشاچیان تعزیه از علاقمندان زیادی برخوردار باشد اما هنوز قزوین تکیه ای دائمی و مکانی ویژه برای اجرای تعزیه ندارد.

این مسئله را حشمت الله اسلامی رئیس انجمن تعزیه استان قزوین تایید می کند.

وی که از سنین کودکی در هنر تعزیه فعالیت داشته است در این باره میگوید: من متولد سال ۱۳۳۴ در روستای جرندق از توابع ضیاء آباد

قزوین هستم، علاقمندی مردم روستای ما به تعزیه موجب شده بود تا در سالهای کودکی ما تعزیه های مختلفی در روستا اجرا شود و نخستین جرقه ها و علاقمندی ها در همان سنین در من شکل گرفت.

وی افزود: در همان روزهای کودکی تعزیه خوانی را به صورت سنتی آغاز کردم و در نقش هایی مانند طفلان مسلم، حضرت قاسم و عبدالله اجرای تعزیه داشتم، بعدها اما با گذر از روزهای کودکی اجرای تعزیه برای من جدی تر شد.

رئیس انجمن تعزیه استان قزوین گفت: سال ۵۴ به قزوین آمدم و با تعزیه خوان های قزوین آشنا شدم، در آن زمان تعزیه را به صورتی که استاندارد و دارای قوائد و اصول مشخصی است فرا گرفتم و از همان زمان تاکنون نیز به صورت حرفه ای در حوزه تعزیه فعالیت میکنم.

آشنایی شما با انجمن تعزیه قزوین از چه سالی بود؟

 اسلامی گفت: بنده از سال ۹۴ مسئولیت انجمن تعزیه استان قزوین را عهده دار هستم و در این مدت نیز بیش از ۶۲۰ نفر از تعزیه خوانان شهر قزوین و ۲ هزار نفر از تعزیه خوانان استان قزوین را به عضویت این انجمن در آورده ایم.

وی افزود: عضویت تعزیه خوانان در انجمن تعزیه استان قزوین شاید نخستین گام برای مدیریت و پایش درست محتواهای ارائه شده در تعزیه باشد، به همین منظور با تشکیل تیم های کارشناسی در طی این چند سال بسیاری از نسخ موجود تعزیه در قزوین اصلاح و از به کار گیری موزیک های نامناسب در زمان اجرای تعزیه جلوگیری شد.

رئیس انجمن تعزیه استان قزوین اظهار داشت: بسیاری از پیشکسوتان و پیرغلامان تعزیه اگرچه سواد مکتبی دارند اما در هنر تعزیه به تخصص کامل رسیده اند، برای این افراد در طی این چند سال برنامه های مختلفی برگزار شد تا نسخه های قدیمی موجود اصلاح شود و مشکلاتی که عمدتا در طی زمان و گاهی حتی اغراق به وجود آمده است از بین برود.

اسلامی گفت: پایش تخصصی متون به خوبی در قزوین انجام شده است و امسال نیز این افتخار را داشتیم که در دهه نخست محرم هر روز در یکی از شهرستان های قزوین اجرای تعزیه داشته باشیم.

تعزیه هنری خانه به دوش

رئیس انجمن تعزیه استان قزوین در ادامه با اشاره به کمبود جدی فضای مناسب برای اجرای تعزیه در استان اظهار داشت: حدود دوماه قبل از آغاز ماه محرم و صفر فعالیت تعزیه خوانان استان قزوین آغاز می شود، تهیه، تمرین و اصلاح نسخه ها، توجه به موسیقی و برنامه ریزی برای تشکیل دوباره تیم از این فعالیت هاست اما مهم ترین فعالیت در این دوماه پیدا کردن مکان مناسب برای اجرای تعزیه است.

اسلامی گفت: چرا که تعزیه به دلیل نوع نمایشی خاص خود نیازمند فضایی مناسب برای اجراست که عمدتا این فضا در استان هایی نظیر قزوین بسیار محدود است، به همین دلیل هر ساله تعدادی از تیم های تعزیه استان قزوین در مناسبت هیای نظیر ماه محرم با مشکل تامین فضا مواجه هستند.

وی بیان کرد: حتی گاهی بساط تعزیه را در کوچه و خیابان پهن میکنند که آن هم موجب ایجاد ترافیک در عبور و مرور و حتی نارضایتی مردم می شود.

کمبود فضا برای اجرای این هنر آئینی و مذهبی در حالی است که با توجه به توسعه بافت شهری و ایجاد شهرک ها و نواحی جدید شهری در طی چند سال گذشته چندین مورد مسجد در وسعت زیاد در گوشه و کنار شهر قزوین ساخته شده که توجهب ه تامین نیازهای فرهنگی نظیر کتابخانه، کلاس های آموزشی، مصلا و … در آن دیده شده است اما با وجود سابقه دیرینه قزوین در بحث تعزیه فضایی برای اجرای تعزیه در نظر گرفته نشده است.

مردم شهرستان های قزوین میزبان تیم تعزیه استان

رئیس انجمن تعزیه استان قزوین بیان کرد: البته اجرای تعزیه امسال در دهه نخست محرم نشان داد هماهنگی با مسئولین میتواند بخشی از مشکلات مربوط به تامین فضا برای اجرای تعزیه را مرتفع کند، تا جائی که ما امسال با هماهنگی مدیرکل ارشاد قزوین و مدیران ارشاد در شهرستان ها هر روز در یکی از شهرستان های قزوین اجرای برنامه داشتیم که بسیار زیاد مورد استقبال مردم قرار گرفت.

اسلامی گفت: حتی در برخی از این تعزیه ها بالای ۳ هزار نفر جمعیت حاضر شده بودند که این مسئله هم نشان از علاقمندی مردم به تعزیه دارد که با حمایت و کمک مسئولین انجام تدارکات برای اجرای تعزیه امکان پذیر است.

وی خاطرنشان کرد: به علاوه این که باید در نظر داشته باشیم عمده تعزیه خوانان استان قزوین برای اجرای تعزیه دستمزدی دریافت نمیکنند و به عبارتی این شغل تماما دلی نیازمند حمایت مسئولیت برای دوام و حفظ حیات است.

احداث تکیه دائمی تعزیه در قزوین ۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد

رئیس انجمن تعزیه استان قزوین در بخش دیگری از این گفت و گو با اشاره به تخصیص زمینی به مساحت ۵ هزار متر برای ساخت تکیه دائمی تعزیه در قزوین گفت: با رایزنی های طولانی مدت و تعاملات برای تامین زمین امسال موفق شدیم ۵ هزار متر مربع زمین برای ساخت تکیه دائمی تعزیه در قزوین از شهرداری و با مشارکت موقوفه شیخ السلام قزوین دریافت کنیم.

اسلامی اظهار داشت: ما این پایان راه نیست چرا که برای ساخت و تکمیل این تکیه دائمی به چیزی حدود ۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است که تاکنون مسئولین استان قزوین کمکی در این زمینه به ما نداشته اند و این پروژه هنوز آغاز نشده است.

نفس تعزیه در قزوین به شماره افتاده است/مسئولین حمایت کنند.

رئیس انجمن موسیقی استان قزوین در پایان سخنان خود اظهار داشت: از مسئولین بزرگوار تقاضا میکنیم اجازه ندهند این هنر آئینی مذهبی به نابودی کشیده شود، چرا که امروز مواردی نظیر همین نبود مکان مناسب برای اجرای تعزیه و گاها ماه ها تمزین بدون خروجی به دلیل نداشتن محل اجرا علاقمندان به این حوزه را کم و کمتر می کند.

اسلامی گفت: تعزیه این نخستین هنر نمایشی ایرانیان و به خصوص مردم قزوین نباید به فراموشی سپرده شود، هنری که امروز با یک برنامه ریزی درست به سمت هدفمند و تخصصی تر شدن در حال حرکتاست و میتواند روزهای روشنی را برای این هنرهای نمایشی و مذهبی در کشور رقم بزند.